Là người thể hiện
hồi ký cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ 1964, đã cùng trở lại Điện Biên với Đại
tướng trong tất cả những lần ông về chiến trường xưa, đã chứng kiến đại tướng gặp
R.McNamara, là người giới thiệu cho con trai Tổng thống Kennedy gặp Đại tướng
Võ Nguyên Giáp, chắc chắn, hơn bất kỳ nhà văn đương đại nào, nhà văn Hữu Mai có
thể viết rất sâu và rất hay về vị tướng huyền thoại này. Nhưng ông đã chọn cách
giản dị và dễ hiểu nhất để viết. Không phải huyền thoại
là cuốn tiểu thuyết lịch sử đầu tiên về đại tướng Võ Nguyên Giáp trong bối cảnh
cuộc kháng chiến chống Pháp và cao trào chiến dịch Điện Biên Phủ. Cuốn
sách có dung lượng 569tr, khổ 16 x 24cm với 31chương đã đưa người đọc đến
với chiến dịch Điện Biên Phủ. Xuyên suốt, nổi bật trong tác phẩm là sự chỉ huy
tài tình khéo léo của Đại tướng Võ Nguyên Giáp qua cách tính toán, cân
nhắc, các phương án chiến đấu, những trận đánh đầy kịch tính ở những vị trí
trọng điểm của chiến dịch để đi đến thắng lợi hoàn toàn. Ngoài ra cuốn sách còn
viết về sự thay da đổi thịt của Điện Biên Phủ 50 năm sau ngày chiến thắng,
những bài báo, những bài bình luận của nước ngoài về Đại tướng.
Xưa nay, người đọc từng biết đến hình ảnh
vị Đại tướng, Tổng tư lệnh qua những văn bản lịch sử hào hùng, những hồi ký và
những thước phim tư liệu, nhưng phải đến khi cuốn tiểu thuyết “Không phải huyền
thoại” của nhà văn Hữu Mai, thì chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp mới hiện lên
như một nhân vật văn học trọn vẹn, với những ưu tư và trách nhiệm của một con
người được lịch sử chọn.
Ban đầu khi đọc tựa
đề “Không phải huyền thoại”, chắc hẳn chúng ta đều bâng khuâng tự hỏi: tại sao
cuốn sách được đặt tên là “Không phải huyền thoại”? trong khi người ta vẫn
thường nhắc đến bác Giáp như là một huyền thoại sống: huyền thoại Võ Nguyên
Giáp. Nhưng khi đọc cuốn sách rồi, chúng ta sẽ nhận ra rằng đây không phải
huyền thoại, mà chính là trí tuệ con người – trí tuệ Việt Nam. Đúng như vậy,
trí tuệ của bác Giáp đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ, chứ không phải sự
may rủi hay thế lực siêu nhiên nào cả.
Câu hỏi vì sao Việt Nam thắng trận Điện
Biên Phủ rút cục đã có câu trả lời, nhưng điều khiến cho “Không phải huyền
thoại” vượt ra khỏi khuôn khổ biên niên sử bình thường ở chỗ, cuốn sách đã lột
tả được khía cạnh khắc nghiệt của chiến tranh. Khốc liệt ở chiến hào, quyết
liệt ở trên những căn hầm sở chỉ huy, và không khoan nhượng ở bàn nghị sự quốc
tế. Số phận của một xu thế chính trị rơi vào những thời điểm quyết định, và
người cầm quân phải thỏa mãn được đáp số kép: Phương án đúng và thời điểm đúng.
“Không phải huyền thoại” cũng đã mô tả, tuy không nhiều nhưng khá sắc nét tính
cách của các văn nghệ sĩ - đồng đội của mình thời Điện Biên: Nguyễn Đình Thi,
Trần Dần, Chính Hữu và qua đó, thấy được quan hệ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp -
anh Văn - với văn nghệ sĩ thời kháng chiến.
“Không phải huyền thoại” là tiểu thuyết
cuối cùng của nhà văn Hữu Mai - Tác giả của một loạt các tập sách nổi tiếng:
Cao điểm cuối cùng, Vùng trời, Ông cố vấn - Hồ sơ một điệp viên. Khác với lần
xuất bản đầu tiên năm 2007 do Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân thực hiện, Nhà
xuất bản Trẻ đã tái bản “Không phải huyền thoại” với phần bổ sung bài phỏng vấn
Đại tướng, rằng: Tại sao người Việt Nam đều giành chiến thắng trong lúc kẻ thù
mạnh nhất của con trai của cố Tổng thống Mỹ Kennedy.
“Không phải huyền thoại” - cuốn sách công phu và chân thực khiến
người đọc tưởng như cảm thấy hơi thở của một lịch sử rất gần đây, những hình
tượng sống động như thể chiến thắng độc đáo bậc nhất trong lịch sử vừa mới được
họ tạo ra.
Chiến tranh với những
thăng trầm thường tạo nên những huyền thoại. Nhưng nhà văn Hữu Mai với mỗi quan
hệ đặc biệt với nhân vật của mình, đã có cuộc hành trình trên trang giấy để tìm
ra đâu là khía cạnh phi thường của một con người giữa quan hệ với muôn người,
những ảnh hưởng đến sinh mệnh và cục diện chiến cuộc, đâu là khía cạnh
chân thực của những nét ngoại cỡ của tầm vóc lịch sử. Một quyển sách công phu
và chân thực khiến người đọc tưởng như cảm thấy hơi thở của một lịch sử rất gần
đây, những hình tượng sống động như thể chiến thắng độc đáo bậc nhất trong lịch
sử vừa mới được họ tạo ra.
Phía sau những chiến
thắng vẻ vang là những tâm sự gì, Hữu Mai đã tìm được câu trả lời đầy sức nặng
qua hình tượng Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người được đài CNN nhận đinh là “một
trong số những hình tượng quan trọng nhất trong thời kỳ đầu lịch sử nước Việt
Nam cộng sản”.
Đọc “Không phải huyền thoại” của nhà văn
Hữu Mai ta ôn lại những năm tháng hào hùng của dân tộc, chúng ta càng thêm tự
hào về Đảng ta, về Bác Hồ vĩ đại, về Quân đội anh hùng của một dân tộc anh
hùng, càng thêm quyết tâm phấn đấu mang tinh thần quyết chiến, quyết thắng của
Điện Biên năm xưa vào trận chiến mới giành thêm những thắng lợi trong công
cuộc đổi mới của đất nước.